ارزیابی اثرگذاری عوامل انسان‌پدید بر بحران دریاچه ارومیه با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای و تحلیل مکانی

نوع مقاله : مقاله کامل پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تبریز - دانشکده مهندسی عمران

2 دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه تبریز

10.22034/ceej.2018.7906

چکیده

در راستای مدیریت حیات اکولوژیک دریاچه­ها‌، پردازش داده‌های ماهواره‌ای و استفاده از روش‌های مختلف تحلیل مکانی، اطلاعات ارزشمندی جهت انجام یک پایش جامع به دست می‌دهند. بنابر این در مطالعات منابع آبی حوضه‌های آبریز مختلف جهان، اطلاعات زمانی- مکانی تحلیل شده مربوط به دریاچه‌های آن حوزه، از جمله مجهولات اساسی قلمداد می‌شوند. این در حالی است که به دلایل مختلفی، تعداد بیشماری از دریاچه‌های کوچک و تالاب‌های حیاتی جهان فاقد اطلاعات دقیقی از تغییرات مکانی هستند. دریاچه ارومیه نیز به ‌عنوان یکی از مهم­ترین زیستگاه­های آبی کشور، طی سال‌های اخیر به دلیل عوامل مختلفی نظیر شرایط اقلیمی، عملکرد انسانی و نبود رویکرد مدیریت جامع در حوضه آبریز خود تغییرات شدیدی را تجربه نموده است. از این رو، ارزیابی شرایط حاضر دریاچه و بررسی تغییراتی که در دهه‌های مختلف روی شرایط اقلیمی آن اتفاق افتاده از اهمیت به سزایی برخوردار است. در این مطالعه، با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و به‌کمک علم سنجش از دور و همچنین عملیات میدانی، تغییرات پارامترهای مهمی نظیر دمای سطح آب، شوره‌زارها و پوشش گیاهی دریاچه مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که طی یک دوره 17 ساله مساحت پیکره‌ آبی دریاچه به نصف کاهش یافته و از طرفی با افزایش مساحت زیر کشت حوضه آبریز آن و با توجه به کاهش نسبی بارش در سال‌های اخیر، با سرعت چشمگیری بر وسعت شوره‌زارها افزوده گشته است. همچنین در طول بازه زمانی مورد مطالعه، دمای کل سطح آبی دریاچه ارومیه چه در فصول گرم و چه در فصول سرد سال با افزایش نسبی همراه بوده است. در نهایت هدف اصلی از این مطالعه، انجام پایشی نظارت شده در راستای ارزیابی و بررسی بحران دریاچه ارومیه با در نظر گرفتن عوامل انسانی نظیر تأثیرات بخش کشاورزی و احداث پل میان‌گذر می‌باشد. همچنین دستیابی به یک پایگاه اطلاعات مکانی جامع جهت تعیین اثرگذاری هر یک از این پارامترها بر بحران خشک شدن دریاچه ارومیه از دیگر اهداف این تحقیق می­باشد. این نتایج به صورت کمی و به طور قطعی اثبات می­نمایند که مجموعه عوامل انسانی، مسبب اصلی بحران خشک شدن دریاچه می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The evaluation of the impact of the anthropogenic factors on Lake Urmia crisis using Remote Sensing and GIS

نویسندگان [English]

  • Alireza Mojtahedi 1
  • Ramin Almasi 2
  • Mehran Dadashzadeh 2
1 Faculty of Civil Engineering, University of Tabriz
2 Faculty of Civil Engineering, University of Tabriz
چکیده [English]

Lake Urmia is considered as one of the country’s most important aquatic habitats and has experienced significant changes in recent years due to various factors, such as the climate changes (Abbaspour et al., 2012), anthropogenic activities (Zeinoddini et al., 2009) and the lack of a comprehensive management approach (Garousi et al., 2013) in the Lake Basin. Hence, the evaluation of changes in its different characteristics during decades is of great importance. In this study, changes in key parameters such as sea surface temperature, saline features and vegetation are studied using satellite imagery, remote sensing and fieldwork. The main purpose of this study is to conduct a supervised monitoring in order to evaluate Lake Urmia crisis in regard to human-involved factors such as the effects of the agriculture sector and the construction of the causeway bridge. Providing a comprehensive spatial database to determine the impact of each parameter on the Lake Urmia crisis is another objective of this study.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Lake Urmia
  • satellite data
  • Spatial Analysis
  • anthropogenic factors

مراجع

الماسی ر، "ارزیابی بحران دریاچه ارومیه بر مبنای خصوصیات هیدرولیکی با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای و تحلیل مکانی"، پایان‌نامه کارشناسی­ارشد، دانشگاه تبریز، 1395.
المدرسی س ع، رحیم­آبادی ا، خضری ص، "پهنه­بندی و مقایسه دمای سطح زمین با استفاده از دو باند حرارتی 10 و 11 تصویر لندست 8، (مطالعه موردی شهرستان بهشهر)"، همایش ملی کاربرد مدل­های پیشرفته تحلیل فضایی (سنجش از دور و GIS) در آمایش سرزمین، یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یزد، شهرداری یزد، ۱۳۹۳.
خادمی ف، پیرخراطی ح، شاه­کرمی س، "مطالعه ‌روند افزایش خاک‌های شور اطراف دریاچه ‌ارومیه با استفاده از GIS و RS" فصلنامه ‌علوم‌ زمین، شماره ۹۴، (زمین‌شناسی مهندسی و محیط زیست)، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، زمستان۱۳۹۳.
علوی‌پناه س ک، خدایی ک، جعفربیگلو م، "مطالعه کارایی داده‌های ماهواره‌ای در بررسی کیفیت آب در دو سوی میانگذر دریاچه ارومیه"، پژوهش‌های جغرافیایی، 1384، شماره53، 57-69.
کمکی­چوقی ب، "بررسی تغییرات مکانی و زمانی دریاچه ارومیه با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای"، دومین همایش ملی بیابان با رویکرد مدیریت مناطق خشک و کویری، سمنان، 1393.
Abbaspour M, Javod AH, Mirbagheri SA, Ahmadi Givi F, Moghimi P, “Investigation of Lake Drying Attributed to Climate Change”, International Journal of Environmental Science and Technology, 2012, Vol. 9, No. 2, pp. 257-266.
Garousi V, Najafi A, Samadi A, Rasouli K, Khanaliloo B, “Environmental Crisis in Lake Urmia, Iran: A Systematic Review of Causes, Negative Consequences and Possible Solutions”, Lake Urmia Conservation Institute, 2013.
Hoseinpour M, Fakheri Fard A, Naghili R, editors, “Death of  Urmia  Lake, a silent disaster investigating causes, results and solutions of Urmia Lake drying”, 1st International Applied Geological Congress, Department of Geology, Islamic Azad University, Islamic Azad University-Mashhad Branch, Iran, 2010.
https://www.usgs.gov/products/data-and-tools/real-time-data/remote-land-sensing-and-landsat.
Jaafari SH, Shabani AA, Danehkar A, “Investigation of Coastline Change of the Urmia Lake using remote sensing and GIS”, Aquatic Biology, 2013, 1 (5): 215-220.
Mehrian MR, Hernandez RP, Yavari AR, Faryadi S,  Salehi E, “Investigating the causality of changes in the landscape pattern of Lake Urmia basin, Iran using remote sensing and time series analysis”, Environmental monitoring and assessment, 2016, 188(8), 1-13.
Mitchell DE, “Identifying Salinization through Multispectral Band Analysis”, Master of Spatial Analysis (MSA). Toronto, Ontario, Canada, 2013.
Pitman M, Lauchli A, “Global impact of salinity and agricultural ecosystems. In: Salinity: Environment”, Plants, Molecules, 2004, 10.1007/0-306-48155-3, Springer Netherlands, p, 3-49.
Stone R, “Saving Iran's great salt lake”, Science, 2015, 349(6252), 1044-1047.
Zeinoddini M, Tofighi MA, Vafaee F, “Evaluation of dike-type causeway impacts on the flow and salinity regimes in Lake Urmia, Iran”, Journal of Great Lakes Research, 2009, 35, 13–22.
نشریه مهندسی عمران و محیط زیست دانشگاه تبریز
دوره 48.2، شماره 91 - شماره پیاپی 91
تابستان 97
شهریور 1397
صفحه 59-70

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار