تعیین سهم تاثیر تغییر اقلیم و فعالیت‌های انسانی در رواناب حوضه‌ی اهرچای با استفاده از روش تفهیمی بودیکو

نوع مقاله : مقاله کامل پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه مهندسی منابع آب، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه تبریز، ایران.

2 دانشگاه تبریز

3 سازمان آب

10.22034/ceej.2023.56748.2261

چکیده

آب برای زندگی ضروری است و نقش حیاتی در عملکرد طبیعت و جامعه انسانی دارد. با این حال، افزایش جمعیت جهانی، کمبود منابع و تخریب محیط زیست باعث تشدید شدن کمبود منابع آب شده است. برای مقابله با این مشکل، ارزیابی علمی و مدیریت کارآمد منابع آب امری حیاتی است. بحران‌های آب اخیر اصولاً به گرمایش جهانی و تغییرات انسانی نسبت داده می‌شوند. با درک تأثیر این عوامل، راهبردهای مناسب مدیریتی می‌توانند برای مقابله با بحران آب به کار گرفته شوند. در این مطالعه، بررسی تاثیرات تفکیکی تغییر اقلیم و فعالیت‌های انسانی در طی دوره مطالعاتی سال‌های ۱۹۸۹ تا ۲۰۲۰ با اسفاده از روش آماری بودیکو در حوضه آبریز اهرچای واقع در شمال غرب ایران انجام شد. در این راستا روش من-کندال و پتیت برای ارزیابی آماری روند صعودی یا نزولی یکنواخت متغیر مورد بررسی در طول زمان و تشخیص تغییرات ناگهانی در میانگین توزیع متغیر مورد استفاده قرار گرفت. سپس برای تعیین درصد تاثیر تغییرات اقلیمی و تغییرات انسانی دوره‌های مطالعاتی به شرایط قبل و بعد از تغییرات ناگهانی مورد تقسیم بندی قرار گرفت. نتایج به دست آمده از مدل بودیکو نشان داد که کاهش رواناب بالادست عمدتا به دلیل تغییرات اقلیمی بود (۶۸-۶۲٪)، در حالی که کاهش‌های پایین دست بیشتر به تأثیرات انسانی نسبت داده می‌شد (82.5-59.7٪). سد ستارخان تأثیر قابل ملاحظه‌ای در تمایز بین علل اقلیمی و انسانی بین مناطق بالادست و پایین دست داشت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Determining the impact of climate change and human activities on the runoff of Ahrchay Basin using Budyko's statistical method

نویسندگان [English]

  • Aida Hosseini Baghanam 1
  • Ali Golinia 2
  • Ramin Ahmadi 2
  • morteza ansari 3
1 Assistant Prof., Dept. of Water Resources Eng., Faculty of Civil Eng.,Univ. of Tabriz,Iran.
2 University of Tabriz
3 water organization
چکیده [English]

Runoff, a vital component of water resources, is influenced by climate change and human activities, impacting hydrological processes and water cycles. Human actions, such as land use changes, water conservation, agricultural irrigation, and groundwater extraction, affect surface water and aquifer storage. Climate change, primarily driven by increasing global greenhouse gas emissions, affects runoff by modifying precipitation and evapotranspiration patterns. To address water crises caused by global warming and land use change, research has focused on isolating the impacts of climate change and human activities on runoff using statistical methods for change point identification and hydrological models. Budyko's theory, a fundamental framework in water balance studies, highlights the role of precipitation and potential evapotranspiration in determining evapotranspiration. In the Ahar Chay River basin, a cold and semi-arid region facing water scarcity, this study investigates the impact of climate change, human activity, land use changes, and dam construction on runoff using the Mann-Kendall, Pettitt, and Budyko models.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Climate change
  • human activities
  • Budyko model
  • Mann-Kendall
  • Aharchay watershed